Το δικαίωμα αξιοπρεπούς στέγασης – Άρθρο μου στον Φιλελεύθερο 4/10/20

https://www.philenews.com/oikonomia/apopseis/article/1030671/to-dikaioma-axioprepoys-stegsis

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Eurostat, τα οποία δημοσιεύθηκαν στις 27/11/2019, στη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών μελών της ΕΕ η κατηγορία στέγαση, νερό, ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και άλλα καύσιμα αντιπροσωπεύουν το σημαντικότερο τμήμα των δαπανών των νοικοκυριών.

Από τις κυριότερες δαπάνες για τα νοικοκυριά, η στέγαση ήταν αυτή που σημείωσε τη σημαντικότερη αύξηση των δαπανών κατά την τελευταία δεκαετία στην ΕΕ. Από 23,2% ήταν το 2008, ανήλθε σε 24,0% το 2018.

Στην Κύπρο, συγκεκριμένα, τα νοικοκυριά δαπάνησαν 2,3 δις ευρώ (10,9% του ΑΕΠ) στην κατηγορία «στέγαση, νερό, ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και άλλα καύσιμα», που μεταφράζεται στο 15,5% των συνολικών δαπανών τους.

Είναι ως εκ τούτου κατανοητό ότι η εξεύρεση αξιοπρεπούς στέγασης για το κάθε άτομο και την οικογένεια του, καθώς επίσης και η συντήρηση της, αποτελεί το πλέον σημαντικό αλλά και το μεγαλύτερο τμήμα του οικογενειακού προυπολογισμού και αποτελεί βαρόμετρο για πάρα πολλούς ανθρώπους που ίστανται κυριολεκτικά ανάμεσα στην αξιοπρεπή διαβίωση και την απλή επιβίωση, προσπαθώντας να διατηρήσουν την ισορροπία τους μέσα σε αντίξοες οικονομικές συνθήκες.

Σύμφωνα με δημοσίευμα στον Guardian, ημερομηνίας 17/4/19, η μισή γη της Αγγλίας ανήκει στο 1% του πληθυσμού, δηλαδή η κατοικήσιμη γη ανήκει σε χέρια πολύ λίγων και ως ολιγοπώλια καθορίζουν πανύψηλα ενοίκια. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, περίπου 25 χιλιάδες ιδιοκτήτες ελέγχουν τη μισή γη της χώρας.

Σε μεγάλες πόλεις, σε όλο τον κόσμο, ισχύει το ίδιο: Έλεγχος των κατοικιών από καρτέλ και η τιμή των ενοικίων αυξάνεται συνεχώς. Μόνο το 2017, οι τιμές σημείωσαν άνοδο κατά 20,5% στο Βερολίνο, 16% στο Βανκούβερ και 14,8% στο Χονγκ Κονγκ.

Η εξεύρεση βιώσιμης και αξιοπρεπούς στέγασης, ιδίως όσον αφορά τις νεαρές οικογένειες, είναι ένα ογκούμενο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε και εδώ στην Κύπρο και κυρίως στη Λεμεσό, λόγω της μεγάλης επιρροής στην οικονομία της πόλης από πολλούς εύπορους Ρώσους, κυρίως, αλλά και λόγω της επέκτασης του airbnb σε μια κατεξοχήν τουριστική πόλη, με τρόπο που προσφέρει πολύ μεγαλύτερα οικονομικά οφέλη στους ιδιοκτήτες ακινήτων, με αποτέλεσμα τα ενοίκια να έχουν εκτοξευθεί στα ύψη. Συνέβαλε σε αυτό και η υπεραξία που δημιουργήθηκε από τις οικοδομές που ανεγέρθηκαν στο πλαίσιο του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος, όπως αναγνωρίζει και η επικαιροποιημένη (Σεπτέμβριος 2020) μελέτη του Υπουργείου Οικονομικών.

Σύμφωνα με έρευνα που διενήργησε η Eurostat, η οποία δημοσιεύθηκε στις 12/8/2020, για το 2019 ένα πολύ μεγάλο και ανησυχητικό ποσοστό των νέων ηλικίας 25 έως 34 ετών στην Κύπρο, που φτάνει στο 38%, ζούσαν με τους γονείς τους, γιατί δεν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν στο ολοένα και αυξανόμενο κόστος στέγασης, ιδίως σε περιοχές όπως αυτή της Λεμεσού, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω. 

Ακόμη και σε χώρες όπως τη Γερμανία, όπου ισχύει νομοθεσία για τις μισθώσεις, με δραστηριοποίηση ισχυρών συλλόγων προστασίας των ενοικαστών, στο Βερολίνο τα τελευταία 15 χρόνια οι τιμές ενοικίου έχουν αυξηθεί τόσο πολύ, που υπολογίζεται ότι το 40% των Βερολινέζων, ηλικίας 45 με 55 χρόνων, δεν θα μπορούν να ενοικιάζουν στέγη μετά τη συνταξιοδότηση τους.

Σύμφωνα με τη γερμανική νομοθεσία, το ύψος του καθαρού ενοικίου δεν επιτρέπεται να ξεπερνά το 10% του μέσου ενοικίου του συγκριτικού πίνακα των μισθωμάτων στο Βερολίνο κατά τη σύναψη ενός νέου συμβολαίου μίσθωσης. Σε κάθε τρέχουσα μισθωτή σχέση, ο μισθωτής μπορεί να αυξήσει το ενοίκιο στο ύψος του μέσου ενοικίου του συγκριτικού πίνακα των μισθωμάτων. Μετά από κάθε αύξηση, το ενοίκιο πρέπει να παραμείνει σταθερό για 12 μήνες και δεν επιτρέπεται να αυξηθεί συνολικά παραπάνω από 15% εντός τριών ετών. Επίσης, η αύξηση του ενοικίου πρέπει να τεκμηριώνεται από τον εκμισθωτή. 

Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που αποτελεί μέρος του κοινοτικού κεκτημένου, ορίζει και αναγνωρίζει μια σειρά από ατομικά, αστικά, πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα για τους Ευρωπαίους πολίτες και κατοίκους, κατοχυρώνοντας δικαίωμα στεγαστικής βοήθειας:

 Άρθρο 34.3 «Η Ένωση, προκειμένου να καταπολεμηθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια, αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας προς εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης σε όλους όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους, σύμφωνα με τις διατάξεις του κοινοτικού δικαίου και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές».

Η παράγραφος 34.3 πηγάζει από το άρθρο 13 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη και τα άρθρα 30 (υποχρέωση κρατών να προωθήσουν αποτελεσματική πρόσβαση σε μια σειρά από υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της στέγασης) και 31 (υποχρέωση των κρατών να προωθήσουν την πρόσβαση σε στέγη ικανοποιητικού επιπέδου, την πρόληψη και μείωση της έλλειψης στέγης).

Ενεργοί πολίτες στο Βερολίνο, επικαλούμενοι τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων αλλά και το ίδιο το Γερμανικό Σύνταγμα, άρθρο 15 (το οποίο καθιερώθηκε μετά τον ΒΠΠ και επιτρέπει είτε στο γερμανικό κράτος είτε στις τοπικές κυβερνήσεις να μετατρέπουν τη γη, τους φυσικούς πόρους και τα μέσα παραγωγής σε συλλογική ιδιοκτησία, για σκοπούς κοινωνικοποίησης που ουσιαστικά καθιερώνει την στέγαση ως βασικό ανθρώπινο και κοινωνικό δικαίωμα), προέταξαν μια νέα πρόταση για εθνικοποίηση/κοινωνικοποίηση της στέγασης, με το 54,9% των κατοίκων του Βερολίνου να το θεωρούν λογικό.

Στις 6 Απριλίου 2019, η δημοτική εκστρατεία Deutsche Wohnen & Co Enteignen (DWE) ξεκίνησε συλλογή υπογραφών, με σκοπό τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος που θα μπορούσε να οδηγήσει σε επανεθνικοποίηση μέχρι και 200.000 κοινοτικών διαμερισμάτων, τα οποία προηγουμένως πωλήθηκαν σε εταιρίες. Στόχος είναι να τεθεί ένα πλαφόν/όριο στη δημιουργία ολιγοπωλίων, αφού θα απαγορεύει την απόκτηση σε ένα μονοπώλιο ή ολιγοπώλιο πέραν των 3.000 διαμερισμάτων/κατοικιών της πόλης.

Στην Κύπρο θα μπορούσαμε να αντλήσουμε νομικά και όχι μόνο επιχειρήματα από την πιο πάνω αναφερόμενη προσπάθεια αλλά και να ενεργοποιήσουμε εν γένει μια υφιστάμενη νομοθεσία που ισχύει μόνο για τη θέσμια ενοικίαση και η οποία προσομοιάζει με ό,τι ισχύει στη Γερμανία, όπως στο άρθρο 8 του σχετικού νόμου, που ορίζει ότι αν κάποιος αισθάνεται αδικημένος από το ύψος του ενοικίου μπορεί να αποτείνεται στο Δικαστήριο, το οποίο έχει την εξουσία να διεξάγει δική του έρευνα, με λειτουργούς εκτιμήσεων που υπηρετούν παρά τω Δικαστηρίω.

Είναι, θεωρώ, αναγκαίο όπως εκπονηθεί ένα μακρόπνοο σχέδιο, με στοχευμένες πολιτικές, τόσο σε νομοθετικό όσο και και σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, που να μπορεί να αντιμετωπίσει ένα τεράστιο πρόβλημα, που δυστυχώς δεν φαίνεται να μπορεί να αυτορυθμιστεί από το λεγόμενο χέρι της αχόρταγης, όπως φάνηκε, αγοράς.

* Δικηγόρος.  Μιχάλης Παρασκευάς   

Advertisement