Συνένεντευξη στην «Σημερινή» : Η δημοκρατία ως ελευθερία

Η δημοκρατία ως ελευθερία

| 09 Αύγουστος 2015, 12:05 | Του Μάριου Δημητρίου

Η Ειρήνη Σαββίδου και ο Μιχάλης Παρασκευάς μιλούν στον Μάριο Δημητρίου.

ΠΩΣ ΣΥΝΟΜΙΛΟΥΝ ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΣΗΓΟΥΝΤΑΙ ΜΙΑ ΝΕΑΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΑΚΤΙΒΙΣΤΗΣ

Ειρήνη Σαββίδου: «Το σημερινό πολιτικό σύστημα είναι αυστηρά ολιγαρχικό και, διά μέσου των εκλογικών διαδικασιών, παρέχεται άφθονα η ψευδαίσθηση της επιλογής. Κάτι πρέπει να αλλάξει, δεν νομίζετε;»

Μιχάλης Παρασκευάς: «Κάνω κάτι ριζοσπαστικό και ακραίο και κινδυνεύω να πάω φυλακή, για να φτάσω πίσω, στο 600 π.Χ. και στη δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας, απλώς για να υποδείξω ότι σήμερα δεν έχουμε δημοκρατία…»

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεσμεύτηκε, προεκλογικά, ότι δεν θα υπογράψει οποιοδήποτε μνημόνιο, που θα περιέχει τον όρο κούρεμα. Στην πορεία, έγινε ακριβώς το αντίθετο. Αν εγώ τον ψήφισα, μπορώ να τον στείλω στο δικαστήριο επειδή με εξαπάτησε; Φυσικά και δεν μπορώ, γιατί έχει ασυλία…

Βρισκόμαστε στο σπίτι της 24χρονης μεταπτυχιακής φοιτήτριας πολιτικών επιστημών και διεθνών σχέσεων, Ειρήνης Σαββίδου, στην κοινότητα Αγίας Βαρβάρας στη Λευκωσία, μαζί με τον δικηγόρο και πολιτικό ακτιβιστή Μιχάλη Παρασκευά και συζητούμε το πολύ σημαντικό βιβλίο «Η δημοκρατία ως ελευθερία», του καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, Γιώργου Κοντογιώργη – το βιβλίο που αντικρούει τη σύγχρονη, καθιερωμένη αντίληψη περί δημοκρατίας, θεωρώντας μη δημοκρατικό το πολιτικό σύστημα στην Ευρώπη και φυσικά στην Ελλάδα και στην Κύπρο και προτάσσοντας τη δημοκρατία της αρχαίας ελληνικής πολιτείας «ως το ταυτολογικό ισοδύναµο της καθολικής ελευθερίας».

Η Ειρήνη Σαββίδου υπήρξε φοιτήτρια του καθηγητή Κοντογιώργη στο Πάντειο, εξακολουθεί να τον συμβουλεύεται, ως μέντορά της, και φυσικά τον έχει ενημερώσει για τη συνεχιζόμενη δίκη του Μιχάλη Παρασκευά, που αντιμετωπίζει ποινική δίωξη, για την άρνησή του να καταβάλει τις εισφορές του στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, στο πλαίσιο μιας συνειδητής πράξης πολιτικής ανυπακοής.

Το βιβλίο του Γιώργου Κοντογιώργη, που δάνεισε πρόσφατα η Ειρήνη στον Μιχάλη, γίνεται, στην πραγματικότητα, ένας καθοριστικός κρίκος που ενισχύει την προσπάθειά του να διευρύνει την πολιτική ανυπακοή του σε μαζικό κίνημα αμφισβήτησης του καθιερωμένου συστήματος ως δημοκρατικού και της διεκδίκησης αυτού που ο Μ. Παρασκευάς αποκαλεί αμεσοδημοκρατία. Τον βοηθά ειδικότερα στον αγώνα του ν’ αποδείξει ότι το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων δεν είναι βιώσιμο, ότι ο νόμος που το διέπει είναι αντισυνταγματικός και ότι το Δικαστικό Σώμα πρέπει, με αποφάσεις του, να θεμελιώσει το δικαίωμα αξιοπρεπούς διαβίωσης των πολιτών.

Όταν η Ειρήνη γνώρισε τον Μιχάλη

Μόλις πριν από λίγους μήνες γνώρισε η Ειρήνη τον Μιχάλη, μετά που τον άκουσε να μιλά για την πολιτική ανυπακοή του, σε τηλεοπτική εκπομπή. Έγραψε σχετικά, σε άρθρο της, που δημοσιεύτηκε στον Τύπο, την περασμένη Δευτέρα, 3 Αυγούστου 2015:

«Άκουσα τον Μιχάλη να μιλά για μερικά μόνο λεπτά. Ήταν όμως αρκετά για να με εντυπωσιάσει το γεγονός, πως τα συμπεράσματά του για το σημερινό πολιτικό σύστημα, ήταν εκείνα, τα ίδια ακριβώς, στα οποία είχα καταλήξει κι εγώ από καιρό, με τη βοήθεια των καθηγητών μου, στο πανεπιστήμιο. Έλεγε τα πράγματα με τ’ όνομά τους: Δεν υπάρχει δημοκρατία? το πολιτικό σύστημα είναι ολιγαρχικό. Μέσα από αυτήν τη διαπίστωση, εκείνη τη μέρα, ο Μιχάλης μίλησε και για κάτι άλλο.

»Εδώ και δυο χρόνια, σχεδόν, αρνείται να καταβάλει τις εισφορές του στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Αργότερα, ψάχνοντας τους λόγους γι’ αυτήν του την ενέργεια, κατέληξα στο συμπέρασμα πως απλώς είχε απόλυτο δίκιο. Πιο συγκεκριμένα, στο Άρθρο 73, Παράγραφος 6 του Νόμου περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, αναφέρεται ότι ο διευθυντής του ΤΚΑ ενεργεί πάντα κατόπιν των οδηγιών του Υπουργού Οικονομικών. Ο εν λόγω νόμος είναι αντισυνταγματικός, καθώς στο Άρθρο 59 του κυπριακού Συντάγματος γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ της πολιτικής εξουσίας και της διοικητικής λειτουργίας.

»Με άλλα λόγια, η κατοχή πολιτικής εξουσίας είναι απολύτως ασυμβίβαστη με την κατοχή διοικητικής λειτουργίας. Συνεπώς, ο Υπουργός Οικονομικών εμπλέκεται αντισυνταγματικά στις εργασίες του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Πέραν της αντισυνταγματικότητας του νόμου, προκύπτει ακόμα ένα άλλο ζήτημα.

»Τον Νοέμβριο του 2012, δημοσιεύματα στον ηλεκτρονικό και έντυπο Τύπο, μιλούσαν για διαγραφή κρατικής οφειλής ύψους 7,2 δις ευρώ προς το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων κατ’ εντολήν και απαίτηση της Τρόικας (Sigmalive, «Σήμερα το ναι ή το όχι», 21/11/2012). Μέσα από τα ίδια δημοσιεύματα, προκύπτει το συμπέρασμα πως δεν υπάρχει πρόθεση για επιστροφή του εν λόγω ποσού στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, καθώς στην αναλογιστική μελέτη του 2014 δεν συμπεριλαμβάνεται το ποσό των 7,2 δις ευρώ, που χρωστάει το κράτος στο ΤΚΑ. Δεν θα αναφερθώ στις συνέπειες της διαγραφής της κρατικής οφειλής των €7,2 δισ. προς το ΤΚΑ.

»Ο στοιχειώδης δείκτης νοημοσύνης μπορεί να τις καταδείξει. Παρόλα αυτά, αξίζει να αναρωτηθούμε γιατί οι κατέχοντες την πολιτική εξουσία μπορούν να παραβιάζουν αυθαίρετα τη νομοθεσία και το Σύνταγμα και να μην ελέγχονται από κανέναν. Σήμερα, το πολιτικό σύστημα αυτοαποκαλείται δημοκρατικό. Στη δημοκρατία, όμως, η κοινωνία κατέχει την καθολική πολιτική αρμοδιότητα.

»Στην Αρχαία Αθήνα του Κλεισθένη, το πολιτικό προσωπικό εναπόκειτο στον έλεγχο του δήμου, δηλαδή της κοινωνίας, η οποία μπορούσε να το ανακαλέσει ανά πάσα στιγμή, αν έκρινε ότι οι ενέργειες ή οι αποφάσεις του ήταν ζημιογόνες για την ίδια. Σήμερα, λόγω της ασυλίας του πολιτικού προσωπικού, κάτι τέτοιο είναι ακατόρθωτο. Το σημερινό πολιτικό σύστημα είναι αυστηρά ολιγαρχικό και, διά μέσου των εκλογικών διαδικασιών, παρέχεται άφθονα η ψευδαίσθηση της επιλογής. Κάτι πρέπει να αλλάξει, δεν νομίζετε; Η πολιτική ανυπακοή του Μιχάλη Παρασκευά μάς δείχνει τον δρόμο. Ας τον περπατήσουμε».

«Ν’ αγωνιστούμε εμείς, για εμάς»

Ρώτησα την Ειρήνη κατά πόσον συνειδητοποιεί ότι από τόσο νωρίς, ενώ ακόμα σπουδάζει, μπαίνει σ’ ένα δύσβατο πολιτικό μονοπάτι, υποστηρίζοντας δημόσια έναν «ανυπάκουο» πολιτικό ακτιβιστή σαν τον Μιχάλη.

Ειρήνη Σαββίδου: «Καταλαβαίνω ότι τα πράγματα είναι δύσκολα, για τον καθένα που ασχολείται με το θέμα, αλλά αν δεν αγωνιστούμε εμείς για εμάς, ποιος θα το κάνει; Έστειλα στον καθηγητή μου, Γιώργο Κοντογιώργη, τα άρθρα με την αγόρευση του Μιχάλη στο δικαστήριο και συζήτησα μαζί του το θέμα της δίκης. Μου είπε ότι είναι εξαιρετική η προσπάθεια του Μιχάλη, αλλά πρέπει αυτή να διευρυνθεί, να μην είναι μόνος του. Προς αυτήν την κατεύθυνση, προσπάθησα να βοηθήσω με το άρθρο μου.

»Ο κ. Κοντογιώργης αναφέρει ότι η ελευθερία έχει τρεις περιοχές, την ατομική, την κοινωνική και την πολιτική, που συνιστούν όλες μαζί την καθολική ελευθερία. Η ατομική ελευθερία είναι ο τρόπος με τον οποίο οργανώνουμε τον προσωπικό μας βίο, η κοινωνική ελευθερία είναι ο τρόπος με τον οποίο το άτομο συντάσσεται με τα υπόλοιπα υποσυστήματα και η πολιτική ελευθερία είναι ο τρόπος με τον οποίο το άτομο αποφασίζει για τον εαυτό του.

»Ο κόσμος πρέπει να καταλάβει ότι, αυτήν τη στιγμή, δεν έχουμε πολιτική ή κοινωνική ελευθερία, έχουμε μόνο ατομική ελευθερία. Αυτήν τη στιγμή, ο Μιχάλης ρισκάρει ακόμα και την ατομική του ελευθερία, διακινδυνεύοντας να καταδικαστεί και να πάει φυλακή κι αυτό πρέπει να προβληματίσει πολύ τους συμπολίτες μας».

«Η κοινωνία να συσταθεί ως δήμος»

Μιχάλης Παρασκευάς: «Όπως είναι γνωστό, η δίκη μου θα συνεχιστεί στις 8 Σεπτεμβρίου 2015, με τις τελικές αγορεύσεις. Θα συνεχίσω να θέτω ζήτημα αντισυνταγματικότητας του νόμου, που θέλω να το συνδέσω με τα επίδικα θέματα και διαπιστώνω ότι με βοηθά πολύ σε αυτό, το βιβλίο του Κοντογιώργη. Το τι είναι δίκαιο για την κοινωνία, πρέπει να το αποφασίζει μόνο η κοινωνία, η οποία θα συσταθεί ως δήμος κι αυτή είναι η έννοια της δημοκρατίας.

»Για μένα δεν υπάρχει νοήμων και εχέφρων άνθρωπος που να μην είναι δημοκράτης με το αληθινό περιεχόμενο. Ένας άνθρωπος, για να είναι πραγματικά δημοκρατικός πολίτης, δεν πρέπει να έχει εξάρτηση – ιδιαίτερα οικονομική. Όταν είσαι μισθωτός σκλάβος και οικονομικά εξαρτημένος υπάλληλος, δεν θα πας κόντρα στον εργοδότη σου, γιατί θα σε απολύσει. Δεν έχεις λοιπόν ελεύθερη βούληση, δεν μπορείς να είσαι δημοκράτης και δημοκρατικός πολίτης και θα υποκύψεις στο σύστημα.

»Ο Σόλων έφερε στην αρχαία Αθήνα τη σεισάχθεια, την άρση των δανείων, αλλά η Κύπρος και η Ελλάδα είναι σήμερα αλυσοδεμένες με δάνεια, στους τοκογλύφους του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας ESM, που ελέγχουν τον πλανήτη και υποθηκεύουν ολόκληρες χώρες, ενώ χιλιάδες παιδιά υποφέρουν από ασιτία. Ποια ήταν η διαφορά των αρχαίων Ελλήνων, από τα βαρβαρικά φύλα; Ήθελαν να αυτοκυβερνώνται και να ελέγχουν οι ίδιοι τη ζωή τους, ενώ οι βάρβαροι ήθελαν βασιλιάδες και αυτοκράτορες…

»Γι’ αυτό, με απαρχή το θέμα του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ζητώ να αποφασίζουμε εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας και παραπέμπω στα τεράστια ζητήματα της αυτοκυβέρνησης. Και γιατί αποφάσισα να προχωρήσω σε αυτήν την πολιτική ανυπακοή; Γιατί αν δεν το κάνω εγώ, δεν θα το κάνει κανένας. Μιλώ για το bystander effect, όπου η παρουσία άλλων εμποδίζει την παρέμβαση κάποιου, σε μια επείγουσα ανάγκη.

»Τη δεκαετία 1960 έγινε ένα κοινωνικό πείραμα στις ΗΠΑ, όπου οργανώθηκε ο δημόσιος, ομαδικός βιασμός μιας κοπέλας και κανένας δεν επενέβη να τη σώσει, γιατί όλοι περίμεναν να το κάνει κάποιος άλλος. Προσωπικά, έκανα αυτόν τον τεράστιο κύκλο, κάνω κάτι ριζοσπαστικό και ακραίο και κινδυνεύω να πάω φυλακή, για να φτάσω πίσω, στο 600 π.Χ. και στη δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας, απλώς για να υποδείξω ότι σήμερα δεν έχουμε δημοκρατία…».

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης σε πτυχιακή

Ειρήνη Σαββίδου: «Σήμερα έχουμε το πολιτικό σύστημα του Δράκοντα – η κοινωνία έχει την ψευδαίσθηση της επιλογής στις εκλογές, ενώ στην ουσία εκλέγουμε κάποιον για πέντε χρόνια, που δεν μπορούμε να ανακαλέσουμε και ο οποίος, αν αναιρέσει ρητές προεκλογικές του δεσμεύσεις, δεν λογοδοτεί σε κανένα δικαστήριο. Το θέμα της πτυχιακής μου εργασίας στο Πάντειο είχε τίτλο “Η πολιτική ευθύνη του πολιτικού προσωπικού – η περίπτωση του Προέδρου της Κύπρου, στο κούρεμα”. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεσμεύτηκε, προεκλογικά, ότι δεν θα υπογράψει οποιοδήποτε μνημόνιο, που θα περιέχει τον όρο κούρεμα. Στην πορεία, έγινε ακριβώς το αντίθετο, από αυτό που δεσμεύτηκε. Αν εγώ τον ψήφισα, μπορώ να τον στείλω στο δικαστήριο επειδή με εξαπάτησε; Φυσικά και δεν μπορώ, γιατί έχει ασυλία».

– Θα έπρεπε να σταλεί στο δικαστήριο;

– Θα έπρεπε να ερωτηθεί η κοινωνία, που είναι η άμεσα επηρεαζόμενη για το συγκεκριμένο ζήτημα. Αν το κούρεμα καταθέσεων ήταν η τελευταία του επιλογή, θα έπρεπε πρώτον, να ρωτήσει την κοινωνία και, δεύτερον, να πάει τουλάχιστον σε εκλογές, γιατί αναίρεσε ρητή προεκλογική του δέσμευση.

Η απάντηση του μικρού Χαράλαμπου

Ειρήνη Σαββίδου: «Θέλω να επισημάνω κάτι ελπιδοφόρο. Ο καθηγητής Κοντογιώργης, για να μας εξηγήσει τα πολιτικά συστήματα, έκανε τρεις κύκλους στον πίνακα – ο πρώτος, το ολιγαρχικό σύστημα του Δράκοντα, συμπληρωνόταν με έναν μικρό κύκλο, την κοινωνία. Ο δεύτερος κύκλος ήταν χωρισμένος στη μέση, που δήλωνε την αντιπροσωπευτική πολιτεία του Σόλωνα. Ο τρίτος κύκλος ήταν η πολιτεία του Κλεισθένη, δηλαδή η δημοκρατία, όπου η κοινωνία αποφασίζει για τον εαυτό της και εκτελεί τις αποφάσεις της.

»Οι περισσότεροι ενήλικες που ρώτησα, μου απάντησαν ότι στην Κύπρο έχουμε δημοκρατία. Ρώτησα τον γιο του αδελφού μου, τον Χαράλαμπο, που είναι 10 χρονών, πού νομίζει ότι βρισκόμαστε στην Κύπρο – στον πρώτο, στον δεύτερο, ή στον τρίτο κύκλο; Μου είπε ότι βρισκόμαστε στον πρώτο κύκλο, γιατί, όπως μου απάντησε σε σχετικές ερωτήσεις μου, “οι πολιτικοί κάνουν ό,τι θέλουν”. Το αισιόδοξο της ιστορίας, είναι ότι τα παιδιά είναι το μέλλον και από τη στιγμή που ένα μωρό δέκα χρονών μπορεί να αντιληφθεί τι συμβαίνει γύρω μας, υπάρχει ελπίδα».

Ο Προμηθέας, η Αντιγόνη, ο Σωκράτης

Ο Μιχάλης Παρασκευάς είπε, μεταξύ άλλων, τα εξής, στην αγόρευσή του στις 25 Ιουνίου 2015, στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας, ενώπιον της δικαστού Δώνας Κωνσταντίνου: «Ως αυτοεργοδοτούμενος δικηγόρος από 1/1/2005, ουδέποτε παρέλειψα να καταβάλω τις εισφορές μου στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, καθότι θεωρούσα καθήκον και υποχρέωσή μου να στηρίζω αυτήν την κορυφαία κοινωνική κατάκτηση, που θεμελιώθηκε μετά από αγώνες και επιβλήθηκε ως συνταγματική διάταξη, κατοχυρώνοντας το δικαίωμα αξιοπρεπούς διαβίωσης μέσω του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.

Αυτό το γεγονός άλλαξε, όταν το Νοέμβριο του 2012 περιήλθε στην αντίληψή μου σειρά δημοσιευμάτων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, όπου γινόταν αναφορά σε διαγραφή της κρατικής οφειλής προς το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ύψους 7,2 δις ευρώ, τα οποία ουδέποτε διαψεύσθηκαν έκτοτε από τους αρμόδιους φορείς, αλλά μάλλον το αντίθετο γινόταν. Μετά και από αυτό το γεγονός, αποφάσισα ότι θα ασκήσω πολιτική ανυπακοή.

Η πολιτική ανυπακοή είναι καθιερωμένος, ήδη, τεχνικός όρος και αναφέρεται σ’ εκείνες τις μορφές εναντίωσης στις επιταγές της έννομης τάξης του κράτους δικαίου, οι οποίες κινούνται ανάμεσα στην παθητική αντίσταση και στη δυναμική προσφυγή σε πράξεις βίας, δίχως όμως την άγρια μετεξέλιξή τους σε στασιαστικό κίνημα. Ο Προμηθέας, όπως μας τον παρουσιάζει ο Αισχύλος, δηλαδή να σύρεται δεσμώτης από το Κράτος και τη Βία, στο βράχο του μαρτυρίου του, είναι ίσως η πρώτη ιδεολογική εναντίωση στην άδικη και σκληρή εξουσία.

Στην Αντιγόνη του Σοφοκλή κορυφώνεται το δράμα του ευαίσθητου ανθρώπου, που δεν ανέχεται την ταπείνωση, την οποία υφίσταται από την αλαζονική και υβριστική εξουσία, έτσι ώστε να αποδέχεται ακόμη και του θανάτου τη διέξοδο. Ο φιλοσοφικός στοχασμός εκδηλώθηκε δίβουλος. Ο Σωκράτης είναι χαρακτηριστική περίπτωση αυτής της αμφιγνωμίας. Και τούτο, γιατί, παρά τη βαθιά νομιμοφροσύνη που τον διέκρινε, δεν δίστασε δυο φορές να εκδηλώσει απροκάλυπτη πολιτική ανυπακοή.

Έτσι διδάσκει και αποδεικνύει την αξιοπιστία των λόγων του, με την προσωπική του πορεία προς τον θάνατο. Την άποψή μου ενισχύει η παρακάτω παρατήρηση: σε κανένα σημείο των ηθικών και πολιτικών του συγγραμμάτων ο Αριστοτέλης δεν κατακρίνει εκείνους που καταλύουν τυραννίδες και επαναφέρουν ορθά πολιτεύματα, για χάρη του λαού».

Advertisement